Quyền tác giả
Quyền tác giả trao cho các tác giả, nghệ sỹ và các nhà sáng tạo sự bảo hộ những sáng tạo văn học và nghệ thuật (gọi chung là “tác phẩm”). Theo quy định, những tác phẩm đủ điều kiện bảo hộ quyền tác giả là những sáng tạo trí tuệ gốc.
Tác phẩm được bảo hộ bao gồm cả những hướng dẫn kỹ thuật hoặc các hình vẽ kỹ thuật đơn thuần. Bất kể chất lượng của tác phẩm như thế nào, tác phẩm cũng đều sẽ được bảo hộ. Nhìn chung, pháp luật về quyền tác giả không liệt kê danh mục đầy đủ các loại tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả.
Tuy vậy, trên thực tiễn, pháp luật của tất cả các quốc gia đều quy định sự bảo hộ cho các đối tượng như: Tác phẩm văn học, tác phẩm âm nhạc, tác phẩm nghệ thuật, bản đồ và các bản vẽ kỹ thuật, các tác phẩm nhiếp ành; tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính, các sản phẩm đa phương tiện.
Do vậy, các tác giả của chương trình máy tính, người thiết kế trang web, doanh nghiệp đa phương tiện, công ty quảng cáo, đài phát thanh, nhà xuất bản và các kênh truyền hình sáng tạo ra và truyền bá các tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả theo các quy định thông thường. Những doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân này cần phải hiểu rõ về hình thức bảo hộ được trao cho các tác phẩm của mình nhằm khai thác chúng một cách phù hợp.
Trong khi đó, những công ty có hoạt động kinh doanh cốt lõi không liên quan đến quyền tác giả (hoạt động sáng tạo hoặc phổ biến các tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả) cũng cần phải có sự hiểu biết tốt về hệ thống quyền này. Bởi vì các trang web, chương trình quảng cáo, tài liệu giới thiệu, tài liệu hướng dẫn và những tài liệu khác của các công ty nhìn chung cũng sẽ được bảo hộ quyền tác giả. Hơn nữa, khi sử dụng những tác phẩm của người khác đã được bảo hộ (chẳng hạn như những chương trình máy tính), doanh nghiệp cũng cần rất lưu ý đến quyền tác giả.
Một điều quan trọng cần phải ghi nhớ về quyền tác giả đó là pháp luật về quyền tác giả chỉ bảo hộ hình thức thể hiện ý tưởng chứ không phải bản thân ý tưởng. Quyền tác giả bảo hộ sự sáng tạo trong viêc chọn lọc và sắp xếp từ ngữ, nốt nhạc, màu sắc và mã máy tính, v.v.. Do vậy, ý tưởng và cốt truyện cơ bản của hai tiểu thuyết lãng mạn có thể tương đối giống nhau, nhưng cách thức riêng biệt mà mỗi câu chuyện tiến triển cũng như từ ngữ được sử dụng để mô tả trong mỗi câu chuyện sẽ khiến cho cả hai tác phẩm đều là tác phẩm gốc, theo quy định của quyền tác giả.
Quyền liên quan
Hơn 50 năm qua, lĩnh vực mới về các quyền liên quan đến quyền tác giả đã phát triển rất nhanh chóng. Những quyền được gọi là “quyền liên quan” ngày càng gia tăng xung quanh các tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả và tạo ra các quyền tương tự, mặc dù thời hạn bảo hộ thường hạn chế và ngắn hơn. Đây là những quyền dành cho nghệ sỹ biểu diễn (như các diễn viên và nhạc công) trong hoạt động biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm (ví dụ, băng cát xét và đĩa compăc) trong hoạt động ghi âm, tổ chức phát sóng trong các chương trình phát thanh và truyền hình.
“Quyền liên quan” khác với “quyền tác giả” vì chúng thuộc sở hữu của những người được coi là trung gian trong quá trình sản xuất, ghi âm và phổ biến tác phẩm. Sự liên quan đến quyền tác giả được thể hiện ở ba loại quyền liên quan là sự tương hỗ trong quá trình sáng tạo và phổ biến trí tuệ vì chúng hỗ trợ các tác giả sáng tạo trong quá trình truyền tải tác phẩm đến với công chúng.
Một nhạc công thể hiện một tác phẩm âm nhạc do một nhạc sỹ sáng tác; một diễn viên vào vai trong vở kịch được sáng tác bởi một nhà viết kịch, nhà sản xuất bản ghi âm (thường được gọi là “ngành công nghiệp ghi âm”) sẽ ghi âm hoặc sản xuất những bài hát và bản nhạc do nhà thơ và nhạc sỹ sáng tác, được nhạc công hoặc ca sỹ thể hiện; tổ chức phát sóng các tác phẩm và bản ghi âm trên các đài phát thanh và/hoặc đài truyền hình của họ.
Nếu kinh doanh dựa trên một trong những hoạt động bất kỳ nêu trên, hoặc sử dụng những dịch vụ đó thường xuyên thì doanh nghiệp cần phải hiểu rằng có những quyền sở hữu trí tuệ quan trọng mà doanh nghiệp không được sử dụng nếu không được phép của chủ sở hữu. Người ta thường phải thanh toán một khoản phí hoặc thù lao để được phép sử dụng những dịch vụ, tác phẩm này.
Tác giả và các bên liên quan có thể đạt được quyền tác giả và các quyền liên quan ngay lập tức mà không cần phải thực hiện bất kỳ một thủ tục nào như đăng ký, nộp lưu hoặc thông báo về tác phẩm của mình. Mặc dù vậy, tốt hơn hết doanh nghiệp vẫn nên đưa thông tin về quyền tác giả lên tác phẩm của mình.
Cho ví dụ với bản ghi âm, tác giả nên đưa thông tin với ba nội dung sau: chữ P in hoa đặt trong vòng tròn (P), tên của chủ sở hữu độc quyền và năm đầu tiên xuất bản.
